● Mười bí quyết chơi cờ:
1. Không được nôn nóng muốn chiến thắng nhanh.
2. Đưa quân sang địch phải thong thả.
3. Tấn công đối phương phải nhìn lại mình.
4. Nên bỏ quân giành lấy nước tiên.
5. Bỏ lợi nhỏ để được lợi lớn hơn.
6. Gặp nguy hiểm nên hi sinh để cứu vãn tình thế.
7. Lúc nào cũng cần thận trọng, chớ nôn nóng muốn giải quyết nhanh.
8. Khi bị động thì cần có lực lượng đối phó.
9. Đối phương mạnh thì nên phòng thủ.
10. Khi ta yếu thì cố gắng thủ hòa.
● Những nguyên tắc cơ bản trong khai cuộc:
1. Phải nhanh chóng triển khai toàn bộ quân chủ lực.
2. Phải hình thành một thế bố trí quân linh hoạt.
3. Phải sử dụng hợp lí các nước đi của Tốt, Sĩ, Tượng.
4. Không nên sử dụng một quân đi nhiều lần.
5. Khi chưa khai triển đủ lực lượng thì không nên vội tấn công.
6. Không nên tham lợi nhỏ mà bị bẫy.
7. Phải tránh tình trạng các quân cờ cản trở nhau.
● Một số nguyên tắc cơ bản chơi tàn cuộc:
1. Các quân phải đứng linh hoạt và liên hoàn.
2. Triệt để giữ gìn mọi loại quân nhưng sẵn sàng hi sinh khi cần thiết.
3. Trong tấn công phải lo phòng thủ và trong phòng thủ phải sẵn sàng tấn công.
4. Cố gắng chiếm các trục lộ 4, 5, 6 nhưng không xem thường các đường ngang và các trục lộ khác.
5. Cần bảo vệ Tướng, Sĩ và Tượng nhưng cũng cần xem chúng như một lực lượng tấn công.
6. Xác định đúng vai trò của Tốt trong từng thế cờ cụ thể.
● Bí quyết đánh Pháo đầu:
Trước tiên Pháo vào cung,
So ra mạnh vô cùng.
Mã luôn giữ Tốt giữa,
Sĩ lên che Tướng trung.
Tượng cần Xe yểm trợ,
Tốt hai cánh nên bung.
Nếu đem Pháo lâm trận,
Mã sang sông theo cùng.
● Các sai lầm thường gặp trong thi đấu cờ:
1. Không tập trung tư tưởng.
2. Hiểu biết không đầy đủ.
3. Sai lầm trong tính toán các biến.
4. Sai lầm về cảm nhận thế trận.
5. Sai lầm do thiếu sáng tạo.
6. Sai lầm về logic.
● Một số lời khuyên cho người mới học chơi cờ:
1. Hãy chơi ván cờ tự tin hết mình.
2. Hãy cố gắng phối hợp nhiều quân một lúc.
3. Đặc biệt cẩn thận trước những nước đi của đối phương.
4. Khi chơi vào thế yếu hơn, hãy cố gắng tạo ra những khó khăn nhiều nhất, lớn nhất cho đối phương.
● Một vài binh pháp của Tôn Tử:
- Tấn công chỗ địch không phòng bị, ra quân khi địch không chú ý.
- Lấy cái lợi mà dụ địch, lấy cái lợi mà thúc đẩy binh sĩ mình.
- Làm cho đối phương rối loạn để giành quyền chủ động mặt trận.
- Tuyệt đối không để cho bên địch tìm hiểu được năng lực của ta.
- Hãy khiêm tốn để đối phương kiêu ngạo chủ quan.
————————————-
63 ĐIỀU YẾU LĨNH TRONG CỜ TƯỚNG
(muốn thành cao thủ, không thể không nắm vững)
1. 2 sĩ khuyết tượng ngại pháo công, 2 tượng khuyết sĩ sợ tốt đâm
2. Nhất xa thập tử hàn
3. quân chết không vội ăn
4. khi có tốt sang sông phải chú ý:
- Có quân khác phốt hợp trợ công (xe, pháo mã) để chiếm được vị trí có lợi
- chiếm cứ yếu điểm toàn cục, không tùy tiện hi sinh
5. điểm quan trọng trong việc tranh tiên khi bố cục:
- Khiến đối phương đi vào vị trí như ban đầu (bị lặp lại nước đi)
- Thúc ép đối phương đi những nước kém hiệu quả (giảm bớt hiệu quả)
- Quấy nhiễu ý đồ bày trận của đối phương, hoặc tạo thành thế trận vô vị, đối phương không có nước hay để đi
6. khi mã ăn tốt 7 của địch, điểm quan trọng nó có thể uy hiếp tiếp theo là mắt tượng và thần tào.
7. Khi mở tốt biên có 3 điểm sử dụng
- Áp chế mã biên của đối phương
- Có thể nâng xe lên giữ tốt đầu
- Mở đường lên mã (M3. 1 rồi M1. 3 đứng đầu tượng)
8. Yếu lĩnh của pháo tuần hà
- không gấp lên sỹ, để tránh bị nhòm tượng
- Cùng với xe và tốt phối hợp
- Chú ý đối phương phá hoại căn mã ở dưới rồi dùng nước bắt trói.
9. Yếu lĩnh của mã bàn hà
- chống xe kị hà của kẻ địch đuổi bắt
- chú ý pháo kị hà của địch dùng độ tốt qua sông làm ngòi đuổi bắt
- chú ý pháo kị hà của địch mượn tốt bên mình làm ngỏi đuổi bắt
10. Khi đối thủ dùng pháo ăn tốt biên
- Phải phòng chống nó đâm pháo giác (treo tượng biên hoặc mang pháo ra cản nó…)
- Nếu nó đâm giác, phải dùng xe mã (hoặc xe mã tượng) phối hợp để vây bắt hoặc xua đuổi (dù là mã biên hay mã trong đều phải cố phát huy chức năng này)
11. Nước cờ chỉ có một tác dụng “nước thủ” hay “nước công” đều có hiệu quả hạn chế, phải tìm nước cờ “trong thủ có công”, hoặc “trong công có thủ”
12. Nước cờ có ý đồ lộ rõ ràng thường không dễ thành công, nên làm quen cách đi kín đáo và sâu sắc.
13. Trung cục pháo lợi hơn mã, tàn cục mã lợi hơn pháo.
14. Khi trung lộ hết khả năng đột phá, nên nghĩ chuyện di dời pháo đầu.
15. Khi chiếm tiên thủ (quyền chủ động) nên tránh đổi quân chủ lực tiến công.
16. Xe không đứng nơi hiểm địa
17. Cần chú ý tình thế sau khi đổi quân hoặc ăn quân, ăn quân mà mất tiên không phải là hay
18. thứ tự ưu tiên của các giá trị trong ván cờ: Sát cục-Thế lực-Tiên thủ-Quân
19. Phương hướng suy nghĩ tính toán trong cờ tướng
- Tìm nước đi hay cho bên mình
- Cản trở nước đi hay của đối phương
20. Sĩ chớ lên bừa, tốt không tiến vội, quân kị chỗ kẹt
21. Khi có 3 quân gần cung tướng giặc, chú ý tìm sát cục, thậm chí thí quân tạo sát
22. Pháo tai sĩ nổ sĩ đáy của đối phương nếu đúng thời cơ rất hiệu quả
23. Công việc tính toán nước cờ cơ bản như sau:
- Dụng ý của đổi phương đi nước cờ vừa rồi định làm gì?
- Nước tiếp theo đối phương muốn đi gì?
- Lựa chọn các đối phó của bên mình: Phá hoại mưu kế địch, không cho thực hiện ý định hay là tương kế tựu kế, giả vờ cho đối thủ thi triển kế hoạch?
- Lúc nào cũng phải suy nghĩ vấn đề toàn cục
24. Bố cục đi sau phải biết phân tích nước cờ của đối phương vừa đi
- nếu là nước hay, hay ở chỗ nào? Có thể cản trở cách nào hay? Có thể vừa mượn việc phòng thủ nước cờ đó rồi thừa cơ tấn công không?
- Nếu là nước yếu, yếu như thế nào? Có thể trừng phạt được không? Hay nó lại là một cái bẫy?
25. Khi mã lộ 7 bị đối phương dùng xe đè, phải nghĩ chuyện:
- dùng quân để giữ (như cao xa bảo mã, xe tai sĩ giữ mã, hay dùng pháo giữ mã, thoái mã cung giữ mã) rồi dùng pháo đuổi (đuổi ngang để bắt chết xe, đuổi dọc để mở đường mã lên)
- có thể bỏ mã để xe địch hãm chỗ xấu không? Có thể phóng pháo qua hà để đè vào bắt đôi xe-tượng đối phương không?
26. Xe của ta bị pháo địch đuổi bắt, phải nghĩ:
- Khi chạy đi có tiên thủ nào không? Đuổi quân, dọa sát
- Chạy pháo chặn để đấu pháo được không?
- Chạy khỏi chỗ hiểm trước đã.
27. Khi tốt đầu mã bị đối phương mở đè, phải lưu ý
- Tránh đổi xe, nếu bị đổi xe thì cờ tàn gặp khó
- Nên tranh thủ dùng xe đấu các lộ tốt bị đè
28. Mã ở vị trí tượng ngũ, có thể phòng các nước chiếu mã của địch
29. Mã quỳ có thể phòng thủ, giữ sĩ hiệu quả.
30. Trước khi đổi quân phải nghĩ
- Hình cờ sau khi đổi quân
- Không lấy quân cờ vì trí đẹp đổi quân cờ vị trí xấu, không đổi quân cờ còn có thể chạy với quân cờ đã hết đường chạy, không đổi quân lớn lấy quân bé.
31. Chú ý nước tiên “giả”
32. Xe chiếm được hàng tốt lúc cờ tàn, thứ tự ăn tốt cũng cần tính kĩ.
33. Khi cờ tàn đối phương khuyết 2 sĩ thích hợp công băng xe mã, có thể dờn dứ ăn nhiều tốt, biến nguy cơ thành thời cơ
34. 2 mã 1 pháo thông thường phối hợp tốt hơn 1 mã 2 pháo
35. Xe pháo mã thông thương phối hợp tốt hơn xe 2 pháo, còn xe 2 pháo lại hay hơn xe 2 mã.
36. Đối với quân xe đối phương cản mắt tượng bên mình:
- phải rút pháo về đuổi để trừ nguy, sau có tiến đâu thì tiến
- thiết kế cạm bẫy nhốt xe địch để dùng pháo bắt, hoặc dùng mã tai sĩ khóa
37. Khi đối sát không vội vàng, đè nén phải chặt chẽ, không được đi nước mềm yếu.
38. đối với mã biên của đối phương, có thể phối hợp xe và pháo để cản tượng bắt chết
39. tùy lúc chú ý xem các đòn dưới đây có thể thực hiện hay không:
- Bỏ quân chiếm thế
- Bỏ trước lấy sau
- Đổi xe lấy pháo mã
- Bỏ quân để độ tốt qua sông
- Khi bị chiếu tướng xem có phản chiếu được hay không.
40. Khi mã thần tào bị gác sĩ cản, có thể chuyển hướng bằng cách tiến lên hoa pháo rồi đáp góc lại chiếu được.
41. Đối phương sử dụng xe để giữ mã (hoặc pháo), lại đem pháo khác ra đuổi xe ta:
- mang pháo của ta chặn phía trước xe, để thêm ngòi và nhòm ngược lại pháo địch
- mang quân khác của ta ra bắt lại xe địch (pháo bắn, tốt ghẹ…hoặc nhảy mã bắt) khiến xe của đối phương phải thôi giữ mã (hoặc pháo)
42. Mã đối phương ăn tốt 3 hoặc tốt 7 nguyên vị của ta, có thể dùng tượng treo lên hà để khóa mã đó của địch.
43. Quân bị đối phương đuổi chưa chắc đã nên chạy, thử xem:
44. mã lẻ qua sông, một pháo đơn độc đều không nên việc gì
45. Khi dựa vào quân giữ (căn) để đấu quân, phải chú ý căn đó có an toàn không? Có khi đối phương ăn quân rồi mới rõ là không đấu được (mà là mất luôn) ví dụ trong trường hợp 4 xe nhìn nhau chẳng hạn
46. Có mấy thủ pháp có thể vận dùng tùy trường hợp:
- Thất tinh kiếm
- Mã nhập cung (chuyển hướng, giữ tượng đáy, giằng mã bắt xe, ngầm khóa xe địch…)
- Pháo ống (quá cung pháo, địch pháo…chỉnh hình, giải thoái khiên chến, phản khiên chế)
47. Khi đã giằng khóa quân đối phương, phải chú ý tránh đối phương mượn việc bị giằng khóa mà tháo ra để chiếu, dọa sát bắt ngược lại quân mình.
48. Khi xe mượn thế pháo đầu (hoặc pháo ống) để ăn tượng (tức là vào hiểm địa) phải phòng trường hợp đối phương dùng xe hủy pháo.
49. Cờ tàn pháo hoàn, khi ta có pháo đừng vội ăn sỹ tượng quân địch
50. Tùy lúc phải lưu ý tác dụng đột biến của pháo tai sĩ bên ta lẫn bên địch để mà ngăn chặn hoặc phát huy tác dụng.
51. Xe nấp sau mã hoặc pháo, trông tưởng vụng về thực ra biết dùng lại rất khéo.
52. Có lúc lại xuất hiện và tồn tại những vị trí tưởng nguy hiếm hóa ra rất an toàn, theo quy luật và định kiến thông thường thì không thể tiến vào, nhưng xem xét kĩ sẽ thấy là nơi đắc địa, phải lưu ý đừng bỏ lỡ.
53. Nhiều khi trông tưởng có căn, thực tế vô căn hoặc không đủ sức giữ, cần lưu ý.
54. 10 kĩ xảo trong trung cục cần nắm vững: chuyển hướng, chiếu bắt quân, đuổi, đổi quân, Giằng khóa, Ngăn chặn, đè bắt, mở đường, Thí quân, sát cục, ngoài ra lại có nước dừng, nước dờn dứ.
55. Quân 2 bên giao chiến, kẻ dũng cảm sẽ thắng
56. Nước hiểm của xe và mã, xe chiếm hàng ngang dọc, mã khống chế điểm quan trọng
57. Khi tính toán nước cờ, không chỉ chú ý độ sâu, mà phải chú ý độ rộng nữa
58. Đầu tiên tính nháp, sau lại tính kĩ, kị nhất đi liền tay
59. Phải chú ý phòng thủ củng cố bên mình trước, tiếp theo tìm cách gia cường áp lực đối với quân địch, nhịp độ tiến công thong thả được thì tốt, tuân thủ quy luật (tử-quân, tiên-nước tiên thủ, thế-thế lực, sát đã nói ở trên (số 18) được như thế thì thế nào cũng đạt cục diện có lợi.
60. Nguyên tắc bố cục:
- Ra các quân lớn thật nhanh: đường xe phải thông, đường mã phái thoáng, pháo đừng nổ bừa
- Khống chế các quân lớn của đối phương xuất động
- Chú ý các quân lớn phải giữ liên lạc và phối hợp
61. Các vấn đề cần chú ý trong giai đoạn bố cục
- Đi cờ cần đạt hiệu suất (mục tiêu phải rõ ràng, đừng có đi một quân nhiều lần quá, chú ý tác dụng đè địch thoáng ta)
- Không nhất thiết thì tránh lên sĩ tượng nhiều
- Tránh hiện tượng chồng chéo che tắc lẫn nhau
- Chớ tham ăn quân hoặc tham đưa tốt qua sông
- Chớ ăn quân mà mất tiên
- Mã chớ tiến bừa
- Cần chiếm được đường hoặc điểm quan trọng toàn cục
- Lưu ý bỏ quân mà tranh được tiên
- Chú ý tính chất nguy hiểm hay đắc dụng của địa điểm
- Mở rộng không gian hoạt động bên mình, đè nén không gian hoạt động bên địch.
62. Đối với pháo tai sĩ của đối phương (ngũ lục pháo, phản cung mã. . ) phải xem xét: Dùng xe hoành theo dõi, đuổi bắt-sau lại dùng mã hoặc pháo truy đổi lợi dụng phá hoại trận địch.
63. Nhưng vị trí hẻo lánh mà linh hoạt cần biết:
- Xe: xe khuất, xe 9 tiến 2, xe 9 tiến 3, xe 9 bình 2, đại xuất xa (?)
- Mã: Mã cung, Mã 3 tiến 1 rồi mã 1 tiến 3 (đáp đầu tượng)
- Pháo: tiến pháo(pháo 8 tiến 1, pháo 8 tiến 3) lùi pháo (pháo 5 thoái 1, pháo 8 thoái 1, pháo 7 thoái 1)
————————————-
CHUẨN BỊ CHO 1 VÁN ĐẤU NHƯ THẾ NÀO
Nếu một kỳ thủ trước khi vào một ván đấu không được chuẩn bị chu đáo thì kết quả sẽ kém hẳn.Trước kia, khi cờ vua mới khởi phát ở nước ta thì mạnh ai nấy chơi, không hề có khái niệm “chuẩn bị ván đấu”. Tuy nhiên chỉ ít lâu sau, khi bắt đầu tham gia các giải quốc tế, nhất là các giải lớn như Olympiv cờ vua hay các giải châu lục và thế giới thì nhận thức về việc chuẩn bị cho một ván đấu mới thật sự thông suốt. Nếu một kỳ thủ trước khi vào một ván đấu không được chuẩn bị chu đáo thì kết quả sẽ kém hẳn. Vậy việc chuẩn bị cho một ván đấu là những công việc gì và trình tự được thực hiện như thế nào?
Bước 1. Quan sát thu nhận thông tin từ ván đấu.
Ở các giải quốc tế việc vào xem là bình thường. Huấn luyện viên (HLV) theo dõi kỹ càng ván đấu của học trò mình để có được toàn bộ diễn biến ván cờ (chứ không phải chỉ học trò thi đấu còn HLV đi chơi).
Bước 2. Phân tích ván đấu.
Sau khi thi đấu xongl HLV thường để học trò mình nghỉ ngơi, lấy lại bình tĩnh (nếu bị thua) hoặc có thể để học trò ngủ một giấc. Tuyệt đối không chúc mừng ồn ào, biểu dương thái quá (khi thắng) hay tức giận mắng mỏ, phê phán (khi thua). Trong lúc kỳ thủ nghỉ thì HLV phân tích kỹ càng ván cờ vừa qua. Sau đó thầy và trò cùng nhau ngồi lại. Những ưu khuyết của chiến thuật, chiến lược, đấu pháp, tâm lý được thầy chỉ rõ để học trò rút kinh nghiệm. Trò cũng trình bày những ý kiến, ý đồ của mình để thầy nắm rõ hơn.
Bước 3: Chuẩn bị cho ván đấu mới.
Thường là vào buổi tối (nếu sáng hôm sau đấu) hay buổi sáng (nếu chiều đấu), HLV sau khi đã tìm hiểu kỹ về đối thủ sắp tới của học trò mình, bèn chuẩn bị một phương án tối ưu cho học trò. Khi đó hai thầy trò sẽ cùng nhau duyệt lại phương án và kỳ thủ phải có ý thức tiếp thu thật tốt những gì thầy truyền đạt. Dĩ nhiên khi bên “ta” chuẩn bị thì bên “địch” cũng làm y như thế. Cho nên ở bước này chính là sự đấu trí giữa hai huấn luyện viên. Ai có được nhiều thông tin về đối thủ hơn và “tay nghề” cao hơn thì sẽ chỉ đạo đúng và chính xác hơn sẽ là người tạo điều kiện thuận lợi hơn cho học trò mình giành chiến thắng. Bước cuối này là bước quan trọng nhất và thể hiện tài năng rõ ràng nhất của huấn luyện viên. Tìm ra điểm yếu của đối phương không phải dễ. Đó là cả một quá trình tích lũy thông tin và kinh nghiệm cộng với sự hỗ trợ đắc lực của các công cụ hiện đại. Một chiếc máy vi tính xách tay trở nên tối cần thiết. Hàng trăm, thậm chí hàng nghìn ván cờ của đối thủ được máy đưa ra mổ xẻ: khai cuộc nào chơi lão luyện, khai cuộc nào thường e ngại, khai cuộc nào chẳng mấy khi chơi. Phong cách của đối thủ thế nào: chơi chắc chắn, bảo thủ hay chơi mạo hiểm, bất ngờ, là người phân vân lưỡng lự khi gặp tình thế phức tạp hay là người quyết đoán dứt khoát… kể cả sức khoẻ của đối thủ đang trong tình trạng căng thẳng hay hưng phấn cũng không thể bỏ qua. Phương án chính tối ưu đã xác định nhưng cũng phải có vài ba phương án dự phòng để tránh bất ngờ.
Ỏ đây có thể lấy ví dụ ở hai trường hợp thi đấu của Hoàng Thanh Trang làm điển hình: Một ván tại Cúp cờ vua thế giới tại Thẩm Dương đối mặt với nữ Vô địch Thế giới Tạ Quân. Sau khi tìm hiểu kỹ càng, huấn hiện viên Hoàng Minh Chương (đồng thời là cha của Thanh Trang) đã chuẩn bị cho Thanh Trang một phương án hoàn toàn bất ngờ: đi đúng vào “bài tủ” của Tạ Quân ở giai đoạn ra quân. Tạ Quân tưởng đối thủ thiếu kinh nghiệm (Thanh Trang kém Tạ Quân 10 tuổi, lần đầu tới giải cấp thế giới) bèn ung dung đi theo “đường mòn” quá quen thuộc của mình. Tới cuối khai cục này, Thanh Trang (cầm trắng) bèn đi một nước hoàn toàn mới (đã được chuẩn bị) mà Tạ Quân chưa từng đi. Tạ Quân bị chững lại, suy nghĩ tới hơn nửa tiếng đồng hồ để tìm phương án đối đáp bởi sau nước đi này có rất nhiều biến như nhau. Nhưng tìm được đâu phải dễ. Chính do bị bất ngờ nên Tạ Quân đã phạm sai lầm. Còn Thanh Trang do đã được chuẩn bị chu đáo nên đã thắng Tạ Quân trong một ván cờ có 30 nước. Ván này đã gây một tiếng vang lớn và từ ván này Thanh Trang phấn chấn cứ thế thẳng tiến cho tới trận bán kết của Cúp cờ vua thế giới, thành tích cao nhất trong sự nghiệp cờ của Thanh Trang tính tới thời điểm đó.
Nhưng rồi trong giải VĐTG của FIDE năm 2002, khi đối mặt với nữ kỳ thủ rất trẻ Kosteniuk (kém Trang hai tuổi), huấn luyện viên Hoàng Minh Chương cũng đã chuẩn bị cho Trang một phương án tốt, tuy nhiên huấn luyện viên của đối thủ đã kịp tìm hiểu kỹ phong cách của Trang và chuẩn bị một phương án đột phá trước phương án của Trang vài nước và đã đưa lại thắng lợi cho học trò của mình, loại Thanh Trang ra khỏi cuộc chơi.
—————————–
2 YẾU TỐ ĐỂ CHƠI CỜ TỐT
1/Yếu tố “tâm khảm”:
a. Cảm giác cờ
b. Cách suy nghĩ, tính toán
c. Khả năng tưởng tượng vị trí các quân cờ sau 1 số nước đi
d. Tập đánh giá thế-hay vị trí của các quân, giá trị của chúng. . .
2/Yếu tố “rèn luyện”:
a. Các khai cuộc, các biến của khai cuộc. . . (có thể tham khảo:sách, sotfware)
b. Trung cuộc
c. Tàn cuộc (xem nhiều, chơi nhiều)
Tip: Yếu tố 1 theo tôi là quan trọng vì nó sẽ là yếu tố chủ yếu giúp bạn “chơi cờ” còn yếu tố 2 có thể gọi là “bài” các đấu thủ “ngang cơ “sẽ dùng nó để phân thắng thua.
———————————
TÂM LÝ
Tâm lý học trong cờ – một lĩnh vực nghiên cứu có tính thời sự song tương đối mới mẻ. Sự cần thiết phân tích diễn biến tâm lý của vận động viên cờ xuất phát từ bản chất đối kháng của con người trên bàn cờ.Chúng ta đều rõ, phần lớn các thế cờ xuất hiện trong ván đấu chỉ mang tính chất “vấn đề tạm thời”, có nghĩa là một cách giải quyết mạnh nhất hoặc duy nhất đúng có thể không tìm ra được (vì không phải chúng luôn có), và vì thế, việc chọn lựa nước đi phụ thuộc vào chính những đặc thù cá nhân của người chơi cờ: kinh nghiệm, kiến thức, tính cách, lối chơi, khả năng đánh giá đối phương v.v…
Từ đây suy ra rằng trình độ của đối thủ, mục tiêu họ tiến tới, kết hợp với sự tự lượng sức mình một cách đúng đắn cho phép người chơi cờ có thể đoán biết được hướng diễn biến có thể của ván cờ và từ đó chọn lựa cho mình phương hướng tác chiến đúng đắn. Điều này còn có nghĩa là để đạt được thành tích, người chơi cờ không những chỉ nắm vững lý thuyết và kỹ thuật chơi, mà cần có kỹ năng đánh giá ưu nhược điểm trong lối chơi và tính cách của đối thủ cũng như đánh giá khách quan chính bản thân mình. Đưa các yếu tố tâm lý vào việc đánh giá tình huống – chính vì vậy – là điều kiện cần thiết để chơi cờ có hiệu quả. A. Alekhin đã nhấn mạnh:
“Tôi cho rằng, những yếu tố quan trọng nhất để đạt được thành tích, thứ nhất, hiểu được mặt mạnh và yếu trong sức chơi của mình; thứ hai, đánh giá chính xác mạnh yếu của đối phương. Trước đây chúng ta chơi cờ để chống lại các quân cờ, còn ngày nay, chúng ta chống lại con người cụ thể với ý chí, thần kinh, cũng như những đặc thù cá nhân họ, không loại trừ ngay cả những vinh quang mà họ có”.
Thật tiếc, ngày nay nhiều vận động viên cờ có quan niệm sai lầm về việc phủ nhận vai trò của tâm lý học trong cờ, biểu hiện ở hai thái cực đối lập nhau. Những người đại diện quan niệm cho rằng chỉ tồn tại vấn đề lý thuyết cờ “thuần túy” là thứ cần thiết duy nhất cho thi đấu. Đặc tính, cũng như khẩu vị cá nhân của đối phương không đáng đáng để quan tâm trong việc lựa chọn các quyết định.
Ngược lại, thông qua ván đấu và lời bình luận của nhiều danh nhân cờ, vai trò nghiên cứu tâm lý đối thủ thể hiện sáng chói, mang lại những thắng lợi hiệu quả bất ngờ.
Thí dụ, khi bình một ván cờ A. Alekhin đã giải thích tại sao ông lại chọn nước cờ này chứ không phải nước cờ khác: “Tôi lựa chọn chính nước đi này không phải vì nó mạnh hơn các nước khác, tôi thực sự muốn lái thế cờ theo xu hướng phức tạp về chiến thuật, vì đối thủ của tôi tương đối kém tự tin trong phòng thủ”. Điều tiên đoán của Alekhin đã thành sự thực. Ván cờ kết thúc khá nhanh.
Cũng không kém phần sai lầm ở thái cực ngược lại – quá phóng đại vai trò của các đấu pháp mang tính tâm lý. Những tiểu xảo tâm lý chỉ có thể có tác dụng trong một số ít trường hợp cá biệt, tuyệt nhiên không thể đóng vai trò hoàn hảo trong mọi trường hợp. Điều quan trọng cần phải nhấn mạnh rằng phương pháp tiếp cận có tính tâm lý – trên thực tế – được xây dựng trên nền tảng của sự hiểu biết khách quan về các nguyên lý chiến lược và chiến thuật cờ.
Thật sai làm khi áp dụng những tiểu xảo tâm lý trong ván cờ chỉ để “dọa nạt” hay “làm rối trí” đối phương. Tất nhiên, cần kiên trì tìm kiếm những quyết định tốt nhất cho thế cờ, song không được quên rằng, những quyết định đó phải chứa đựng sự đánh giá đúng đắn về đối phương cũng như về chính bản thân mình. Cờ cũng như nhiều lĩnh vực khác trong cuộc sống con người, luôn luôn tồn tại hai mặt song song – khách quan và chủ quan. Người chơi cờ không được phép để cho hai mặt này đối lập nhau, hoặc coi trọng mặt này mà coi nhẹ mặt khác. Chỉ những con người sống áp dụng các nguyên lý và quy luật lý thuyết, hơn nữa, chính các nguyên nguyên lý và qui luật này lại do lao động con người sáng tạo ra.
Cần nhấn mạnh rằng, trên thực tế, mỗi người chơi cờ là một nhà tâm lý – tuy rằng đôi khi chính anh ta cũng không ý thức được điều đó.
Ngày nay, phần lớn các tay cờ trình độ cao đều hiểu rõ ý nghĩa và vai trò to lớn của vấn đề tâm lý và tự giác áp dụng những nhân tố này trong sự nghiệp của mình. Thật thú vị khi nghe câu chuyện của Đại kiện tướng O. Romanhisin nói về đấu pháp yêu thích nhằm tác động tâm lý lên đấu thủ của mình:
Thí Tốt, đôi khi là vũ khí tác động tâm lý không tồi. Chỉ là tâm lý thôi vì nhượng bộ chút ít vật chất không thể làm mất cân bằng trong thế cờ. Hơn nữa, thật kỳ lạ, nhiều lúc đối thủ bỗng nhiên bị rơi vào tình trạng nặng nề của “tâm lý hơn Tốt”.
